Ρεμπέτικο.

Του Παναγιώτη Θεοδ. Φορτώση

Σημαντικό κομμάτι του μουσικού μας πολιτισμού αναμφισβήτητα αποτελεί το ρεμπέτικο τραγούδι, τόσο ως μουσικό είδος, όσο και ως στάση ζωής. Στο εκτενές  -πλην άκρως ενδιαφέρον – σημείωμα που ακολουθεί θα αναπτύξω αρκετά στοιχεία που σκιαγραφούν το χαρακτήρα του ρεμπέτικου επικεντρώνοντας σε ειδικά γνωρίσματα, στα στάδια διαμόρφωσής του καθώς και στις ιδεολογικές συνιστώσες που καθόρισαν τη μορφή του.

Στοιχεία Κοινωνιολογίας στο ρεμπέτικο

α)Ιστορία και κοινωνικό πλαίσιο. Ο όρος ρεμπέτικο έρχεται στο προσκήνιο βαθμιαία με τις μεγάλες ανακατατάξεις του κοινωνικο-οικονομικού σχηματισμού στην Ελλάδα: την άνοδο της αστικής τάξης, την επικράτηση της εκβιομηχάνισης, το σχηματισμό και την πύκνωση των μεγάλων αστικών κέντρων με την άφιξη προσφύγων από διάφορες περιοχές εκτός Ελλάδας αλλά και τη συνήθως βίαιη γεωγραφική  μετακίνηση μεγάλων τμημάτων του αγροτικού πληθυσμού προς την πόλη, αυτή που ονομάστηκε και «αστυφιλία». Το κυρίως νοούμενο ως «καθαυτό» ρεμπέτικο, μουσικό και συνάμα κοινωνικό φαινόμενο που χάραξε το σχήμα της πολιτισμικής φυσιογνωμίας της σύγχρονης Ελλάδας, εμφανίζεται αποκρυσταλλωμένο στις αρχές του 20^ου αιώνα ως παραλλαγή της σμυρναίικης αστικολαϊκής μουσικής καθώς και όλων των συγγενικών μουσικών τύπων που είχαν αρχίσει να εξελίσσονται πολύ νωρίτερα, από τον 19^ο αιώνα, στα μεγάλα αστικά κέντρα και λιμάνια. Αρχικά εκφράστηκε ανώνυμα μέσα από τη φιλοσοφία των «ρεμπετών» μουσικών, μιας ιδιόμορφης κοινωνικά προσδιορισμένης κατηγορίας οργανοπαικτών και τραγουδιστών, ερασιτεχνών πολλές φορές ή και επαγγελματιών της Ανατολής, κατοίκων των πόλεων ή/ και εσωτερικών μεταναστών, που πάλευαν να επιβιώσουν κάτω από εντελώς καινούργιες και άθλιες συνθήκες στα αναπτυσσόμενα λιμάνια και αστικά κέντρα.

Ο ρεμπέτης στα τραγούδια του εκφράζει το ατομικό και συλλογικό αίσθημα. Η ρεμπέτικη μουσική στη γένεσή της αναπτύσσεται στο περιθώριο χωρίς να έχει συγκεκριμένη συνείδηση του εαυτού της. Στη συνέχεια όμως καθώς διαδίδεται όλο και σε πιο πλατιά λαϊκά στρώματα αποκαλύπτει μιαν εντελώς ξεχωριστή και ευδιάκριτη μορφή. Οι πρώτοι ρεμπέτες ταιριάζουν τις μουσικές τους συνθέσεις πάνω σε αυτοσχέδιους στίχους με θέματα προερχόμενα από τον τρόπο ζωής της πόλης και του παζαριού και από την κοσμοθεωρία των επαγγελματικών συντεχνιών/σιναφιών.

Ο Βασίλης Λέκκας τραγουδά ρεμπέτικο.

Από τις ελάχιστες φορές που κάθισα μπροστά στην τηλεόραση περιμένοντας να δω μια εκπομπή. Ήταν η εκπομπή του Σπύρου Παπαδόπουλου «Στην υγειά μας» αφιερωμένη στο ρεμπέτικο με  Τσιτσάνη αλλά και Παπαϊωάννου και Βαμβακάρη. Τραγουδούσε ο Βασίλης Λέκκας με το μοναδικό του στιλ, εξαιρετικός σε ένα είδος τραγουδιού που δεν τον έχουμε συνηθίσει.

Στο παρακάτω βίντεο είναι ο Βασίλης Λέκκας από παλιότερη εκπομπή.