Περί Ελληνικής Γλώσσης (β΄ μέρος)

Του Παναγιώτη Θεοδ. Φορτώση

Μια πρωτότυπη ερμηνεία του ελληνικού αλφαβήτου. Σύμφωνα με τον συγγραφέα-ερευνητή  Η.Λ. Τσατσόμοιρο η ελληνική γραφή ακολούθησε όπως ήταν φυσικό την εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας, έφτασε σε σημείο να αποτυπώσει σύμβολα ικανά να εγκλείσουν εντός των την ηχητική ή οπτική εικόνα. Συνέπεια αυτού το ελληνικό αλφάβητο αποτελεί την τελική μορφή του συνόλου των ηχητικών και οπτικών ερεθισμάτων τα οποία αναλυόμενα σε φωνήεντα και σύμφωνα έχουν την ικανότητα μέσω των συνδυασμών τους να «ονομάσουν» όλη την ανθρώπινη γνώση. Για το λόγο αυτό η ελληνική έφτασε στον πλούτο των εκατομμυρίων λέξεων σε σημείο που καμία άλλη γλώσσα του κόσμου να μπορούσε ίσως να την ανταγωνιστεί. Μέσω της γλωσσικής ανάλυσης τα ηχητικά και οπτικά ερεθίσματα ταξινομούνται ως εξής:

1. Ήχοι και εικόνες που οφείλονται στο φυσικό ανθρώπινο περιβάλλον  (γεωγραφικό και φυσικό χώρο, κλίμα, χλωρίδα, πανίδα).
2. Ήχοι και εικόνες που προκλήθηκαν από τις δραστηριότητες του ανθρώπου (εργαλεία, όπλα, εκμετάλλευση φυσικών πηγών κ.α).
3. Ήχοι και εικόνες που οφείλονται στις υποστασιακές εκδηλώσεις του ανθρώπου (δίψα, πείνα, πόνος, οργή, φόβος, έκπληξη, θαυμασμός, έρωτας, θάνατος κ.α).

Παραθέτω πιο κάτω αυτούσιο (ίσως δυσκολευτεί κάπως ο αναγνώστης και ζητώ την κατανόησή του), ως φόρο τιμής στον αείμνηστο Η.Λ. Τσατσόμοιρο το πόνημά του αναφορικά με τις σημασίες των ελληνικών γραμμάτων (Ιστορία Γενέσεως  της Ελληνικής Γλώσσας, εκδ. Δαυλός, Β΄ έκδοση, Αθήνα, 2004).

Α, άλφα = Άνθρωπος. Κωδικές σημασίες (στο εξής Κ.Σ): Άνθρωπος – Αρχή. Νοηματικές προεκτάσεις (στο εξής Ν.Π ): άθροισή, αφαίρεση, θαυμασμός, έκπληξη, οργή, χαρά. [Αρχή, Άπας, Αεί, Αήρ, Αλς, Άρουρα (γη) κλπ].

Β, βήτα = βοή (ανέμου). Κ.Σ: Βία – Βούληση. Ν.Π: ορμή, ταραχή, έκρηξη, αναρπαγή, πλημμύρα, πυρκαγιά, ξερίζωμα, αρπαγή, πόλεμος. [Βία, Βίος, Βαίνω, Βαρύς, Βριθύς, Βούλησις κ.α].

Γ, γάμμα = χαράσσειν. Κ.Σ: Γράφειν – Γεννάν – Διανοίγειν. Ν.Π: Τέμνω, κτυπώ, πελεκώ, λαξεύω, ξέω, εκτοξεύω, φονεύω, αμύνομαι, διανοίγω (κατασκευάζω), γεωργώ, γράφω (οικοδομώ), γεννώ κ.α

Δ, δέλτα = Δούπος, Κ.Σ: Δύναμις – Δίκη. Ν.Π: Ισχύς, ευθύτης, σκληρότης, ακαμψία, ευθυκρισία, το δωρίζειν άνευ αμοιβής και ανταλλάγματος, το αγαπάν, το προσφέρειν, το δραν ωφέλιμα ή βλαβερά. [Δίκη, Δεσμός, Διάνοιαν κ.α].

Ε, έψιλον = Ωθείν (δια κραυγών  «Ε !» καλείν, οδηγείν, στρέφειν). Κ.Σ: Ελαύνειν – Εδράζειν. Ν.Π: Εγείρω, Εξέρχομαι, Εγκαθιστώ, Έρχομαι, Ελλοχώ (παραμονεύω), Ελαύνω (πηγαίνω έφιππος ή με άμαξα), Ένθα, Εκεί, Εντός, Εκτός, Έθος (ήθη),  Έλλην, Ειμί κ.α

Ζ, ζήτα = ΣΔ = Σύνδεσμος Δυνάμεων – Ζεύξις. Κ.Σ: Ζεύξις – Ζωή. Ν.Π: συνδέω, αυξάνω, συγκρατώ, δεσμεύω, συνθέτω. [Ζεύγος, Ζυγός, Ζωή, Ζευς].

Η, ήτα = Φωτεινότης (= ε μακρόν). Φως – Ήρως (Αρετή). Ν.Π: Ήβη, Ήλιος, Ημέρα, Ηδονή, Ήμερος, Ηγάθεος, Ήπιος, Ήσυχος, Ήτορ (καρδιά), [Ήχος, Ηρακλής, Ήλεκτρον, Ηγεμών, Ήρως (ορατότις, παρατήρησις, διεισδυτικότις).

Θ, Θήτα = Θρόος (αυτός που παράγει ήχο από μόνος του). Κ.Σ: Θάειν (βλέπειν), Θεός. Ν.Π: Θήραμα, Θόρυβος, Θραγμός, Θρόος, Θάμνος, Θέσις, Θοός (ταχύς, ενεργητικός), Θρήνος, Θέα, Θήρα, Θύρα, Θηλειά, Θεός, Θυμός, Θάρρος, Θάνατος κ.α

Ι, ιώτα = Οξύς Ήχος – Ακτίς. Κ.Σ: Ιθύνειν (κατευθύνειν, καθοδηγείν, καθιστάναι κάτι ευθύ), Ίσχειν (κρατείν, συγκρατείν κλπ). Ν.Π: Ιά, Ιός, Ιαίνω, Ίδιοις, Ιθύς (αυτός που βγαίνει κατευθείαν), Ίππος, Ίσος, Ισχνός, Ιαπετός, Ιατρός, Ιάσων, Ικανός, Ικέτης, Ιστός κ.α.

Κ, κάππα = Ήχος του καταφερόμενου χτυπήματος («ΚΑΓΚ»)-Κύκλος.. Κ.Σ: Διά κτυπημάτων Διαχωρίζειν, Κράτος – Κάρα (κεφαλή).  Ν.Π: Κάθαρσις, Κακός, Κάλλος, Καλός, Κατά, Κείω, Κείρω (αποκόπτω),  Κενός, Κέρας, Κάλα (ξύλα), Κήρυξ, Κινώ, Κλεις (κλειδί, δωρική μορφή) κ.α

Λ, λάβδα = Λάας ή Λας (ο ορεινός βράχος εκ της σχισμής του οποίου ρέει κε-λα-ρύζον το νερό) – Λάλος = ο παράγων ήχον μονότονον ως φλυαρία. Κ,Σ: Λόγος – Λαμπρός. Ν.Π: Λείος, Λευκός, Λεπτός, Λιπαρός, Λιγύς (οξύς ήχος), Λίθος, Λόγος, Λύρα, Λύπη, Λύχνος, Λύω κ.α.

Μ, μυ = [Ίων, μω ή μοο] = Μόγος – Οι-μώζειν (οι ωδίνες του τοκετού). Κ.Σ: Μάτηρ (μήτηρ)  – Μάθος (μάθησηις). Ν.Π: Μα (όρκος), Μαντική, Μούσα (ρίζα ΜΑΘ-), Μανθάνω (ρίζα ΜΑ)- Μετρέω (ρίζα ΜΑΤ-), Μήτις (πρωτόγονη θεά), Μέλος, Μουσική, Μαστός, Μάζα κ.α.

Ν, νυ = Νη-νυ-ρίζειν = (η φωνή του θρηνούντος νηπίου). Κ.Σ: Ναίειν (κατοικείν) – Νέμειν (διανέμειν). Ν.Π: Νηός (σπήλαιον), Νηδύς (μήτρα), Νηνίον (παιδίον), Νομός (βοσκή), Νόμος (χρήσις, συνήθεια και παν ότι έχει διανεμηθεί ή κατέχει τις ή μεταχειρίζεται), Νέμω (διανέμω, μοιράζω και εκ της ίδιας ρίζας νέμησις, νεμέτωρ, νομή, νομεύς, νόμος, νομίζω, νόμισμα και ίσως και Νέμεσις), Νόος, Νόστος, Νυξ κ.α.

Ξ, ξι ή ξυ ή ξει = Ξαίνειν (ξέειν). Κ.Σ: Ξύειν, Ξένος. Ν.Π: Ξανθός, Ξηρός, Ξόανον, Ξύλον, Ξένος, Ξυνός κ.α.

Ο, ο μικρόν = Οίκος (χώρος). Κ.Σ: Πας χώρος, έκταση. Ν.Π: Δείξεις (δεικτική αντωνυμία), Διέγερσις προσοχής, ο μεν…. ο δε κλπ. Χώρος, Οδός, Οδύνη, Οίκος, Οίνος, Οίομαι, Οιωνός, Όλβιος (ευτυχισμένος), Ολέθριος, Ολίγος, Όμηρος, Όναρ (όνειρο), Όνομα, Οξύς, Οπή, Όπλον, Ορώ (βλέπω), Όφελος κ.α

Π, πει ή πι =  Πνοή (ανέμου) – Κίνησις. Κ.Σ: Πνοή – Πλήσσειν – Πέλαγος. Ν.Π: Πάγος, Παλαιός, Πάλλω, Πάλιν, Πας, Παρά, Πηγή, Πέρας, Πελασγός, Προ, Προς κ.α. [Πείθω, Πάλαι, Πατάσσω, Πάσχω, Πατήρ, Πελάζω (συχνάζω), Πυκνός, Πώλος (το μικρό άλογο), Πωλέω (πωλώ) κ.α].

Ρ, ρω = ροή (κίνηση προς τη θάλασσα του υγρού στοιχείου). Κ.Σ: Κίνηση – Ρήμα – Ρυθμός. Ν.Π: Ράπτω, Ρέζω (ενεργώ), Ρήξις, Ρίζα, Ριπή, Ρίπτω, Ρόχθος (πάταγος) κ.α.

Σ, σίγμα = παλίνδρομος κίνηση. Κ.Σ: Σείειν – Σήμα. Ν.Π: Σαίνω (επί κυνών σείων την ουράν), Σαυίς (θύραν), Σαρξ, Σάφα (φανερώς), Σέβας (φόβος μετά σεβασμού), Σειρήν, Σείριος, Σείω, Σείσων, Σεύω, (ελαύνω), Σήμα (σημείον), Σήθω (κοσκινίζω), Σίγμα (Σ = το γράμμα το σχηματιζόμενο δια παλινδρομικών κινήσεων της γραφίδος), Σίδηρος, Σίνομαι (βλάπτω), Σίτος, Σχάζω (σκορπίζω), Σκέλος, Σκέπας, Σκήπτρον, Συν κ.α.

Τ, ταυ = Τύπος (ο ήχος της λαξεύσεως). Κ.Σ: Τύπτειν – Τέχνη. Ν.Π: Τάλαντον (ζυγαριά), Τάλαρος (καλάθι εν ω ετίθετο ο νέος τυρός), Τάλας (πάσχων), Τανύω (εκτείνω), Ταράσσω (ρίζα ΤΑΡΑΧ-), Τάρταρος (ο Ωκεανός), Ταύρος, Τάχα, Τε (και), Τείνω, Τείρεα, (οι εν ουρανώ αστερισμοί), Τείχος, Τοίχος, Τέκος (τέκνο), Τέκτων, Τελαμών, Τέλειος, Τέλος, Τέρας, Τέχνη κ.α.

Υ, υ ψιλόν =  Υγρόν. Κ.Σ: Υγρόν – Κοιλότις. Ν.Π: Υάδες, Υετός, Ύαλος, Ύβρις, Υδρία, Ύδωρ, Ύλη, Υιός, Ύλη (δάσος), Υμήν, Ύμνος (ρίζα ΥΦ-), Υπό, Υπέρ, Ύπνος, Υφαίνω κ.α.

Φ, φι = φως. Κ.Σ: Φως, φύσις. Ν.Π: Φάω (λάμπω), Φαίνω (φέρω εις το φως), Φάλος (της περικεφαλαίας), Φάρυγξ, Φέρω (ρίζα ΦΕΡ-), Φεύγω (ρίζα ΦΥΓ-), Φημί (ρίζα ΦΑ-), Φθόγγος, Φιλέω, Φόβος, Φονή (σφαγή), Φράζω (δεικνύω), Φρην (το στήθος ως έδρα των παθών αλλά και της διανοίας), Φύλαξ, Φυλή, Φύλον, Φύσις, Φύω, Φωνή κ.α.

Χ, χι = Χαρά. Κ.Σ: Χειρ – Χάος (ρήγμα – διάνοιξις – διαχωρισμός). Ν.Π: Χάζω (αναγκάζω τινά εις αποχώρησιν), Χαίρω, Χαλεπός, Χαλινός, Χαλκός, Χάλυψ (αδάμας ή χυτοσίδηρος), Χαμαί (επί του εδάφους), Χάος, Χαράδρα, Χάρις, Χάρμα (ρίζα ΧΑΡ-: χαίρω), Χάρυβδις, Χείμα (χειμερινός), Χειμαρρόος (χείμαρρος), Χειμών, Χέω, Χιών, Χοάνη, Χορός, Χορίον, Χράω (επιπίπτω), Χρήμα, Χρησμός, Χρόνος, Χρυσός, Χύμα, Χυτός, Χωρέω (κινούμαι προς τα εμπρός), Χώρος (τόπος, χώρα, γη) κ.α.

Ψ, ψι = Ψαύειν. Κ.Σ: Ψάω (ρίζα ΨΑ-) – Ψυχή – Ψυχρός. Ν.Π: Ψάλλω, Ψάμμος (άμμος), Ψεύδος, Ψιλός.

Ω, ω μέγα (ή ΟΟ ή ΟΥ) = Ωρανός (ο μέγιστος χώρος). Κ.Σ: Μέγας χώρος – Άπειρον – Σύμπαν. Ν.Π: Ωκεανός, Ωκύς (γοργός), Ώμος, Ώρα, Ωρίων, Ως, Ώσπερ, ωψ (πρόσωπο).